Artvin’in çevre illerinde görülen şap hastalığı hakkında duyuru yapan Artvin İl Tarım ve Orman Müdürlüğü hayvan yetiştiricilerini uyardı. Şap hastalığı; sığır, manda, koyun, keçi, domuz ve çift tırnaklı vahşi hayvanlarda virüsler tarafından meydana getirilen, oldukça bulaşıcı ve hızlı yayılan bir hastalıktır. Şap hastalığının etkeni bir virüs olup, birbirinden farklı 7 tipi mevcuttur. Bunlar A,O, C, Sat 1, Sat 2, Sat 3 ve Asya 1Tipi olarak adlandırır. Tiplerin içinde ayrıca çok sayıda alt tipler mevcuttur. Koruyucu aşılar buna göre hazırlanır. Hastalık çok hızlı ve akla gelebilecek her vasıta ile yayılır. Ekonomik kayıplar; süt veriminde azalma, hayvanların gelişmesinde gerileme, gebe hayvanlarda yavru atma, buzağı, kuzu ve oğlaklarda ölümlerden ileri gelir. İlave olarak et, süt tozu, sakatat veya sperma, embriyo gibi hayvansal ürünlerin ticaretinin engellenmesi nedeniyle kayıplarda meydana gelir.
Yapılan açıklamada şu ifadeler yet aldı;
“Bilindiği üzere büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiricilerimiz yaz döneminde hayvanlarını otlatmaya yayla ve meralarımıza getirmeye başladı. Sınır İllerimizde gözüken şap hastalığı nedeni ile özellikle sınır bölgelerinde hayvanlarını otlatan yetiştiricilerimizin dikkatli olmasında fayda var. Ahır giriş ve çıkışlarına dezenfektan konularak hayvanların ayak dezenfeksiyonlarının sağlanması, Ahırlara bakıcılardan başka yabancı şahıs ve ziyaretçilerin sokulmaması, Dışarıdan yeni satın alınan hayvanların 21 gün süreyle karantinaya alınmaları hastalıksız olduğu tespit edilenlerin sürüye dâhil edilmeleri ve sevk edilecek hayvanlara en az 21 gün öncesinden mutlaka aşı yaptırılması gerekir. Şap hastalığında etkene yönelik tedavi yapılamaz. Fakat hastalığın yan etkilerine tedavi yapılabilir. Ağızdaki yaralar karbonatlı, sodalı su veya sirkeyle yıkanır temizlenir. Ayaklar hayvan vücuduna uygun dezenfektanlarla temizlenir. A vitamininden zengin vitaminler kullanılabilir. Ateşli dönemlerde antibiyotikler kullanılır. Ahırın dezenfekte edilmesi için Sodyum hipoklorit olarak bilinen çamaşır suyu kullanılabilir. Çamaşır suyunu 2 LT sini bir tenekeye dökerek üzerine 5 litre su ile seyrelterek pompayla veya süpürge ucu ile hayvanların olmadığı ahıra uygulanır. Ahırın girişine uygun genişlikte bir leğene çamaşır suyu dökülerek ahıra giren çıkan kişi ayaklarını bu sudan geçirmelidir. Hastalıkla mücadelede en önemli unsur hastalık etkenini bertaraf edilmesi yayılmasının önlenmesidir. Bunu da karantina ve dezenfektanlarla yapılması mümkündür. Yetiştiricilerimize duyurulması önemlidir.”ifadelerine yer verdi.
HASTALIK ÇIKTIKTAN SONRA ALINMASI GEREKEN KORUYUCU TEDBİRLER
Çiftçiler ahırında hastalıktan şüpheli hayvan görürlerse derhal ayırmalı ahır dezenfekte edilmelidir
Hasta hayvanın bulunduğu yerdeki yataklık ot ve samanlar yakılmalı gübre dezenfekte edilmelidir. -
Hastalık çıkan bölgelerde karantina ve kordon tedbirlerine uyulması ve hastalık sönüşüne kadar hayvan alım ve satımının yapılmamalıdır.
Ahırlara hayvan bakıcısından başkasının girmemesi, bakıcının ahırda özel elbise, çizme kullanması gerekmektedir.
Sağım öncesi ve sonrası malzemelerin mutlaka sıcak su ile yıkanmalı ve uygun bir dezenfektan ile dezenfekte edilmelidir.
Ölen hayvanlar derin çukurlara gömülüp üzerine kireç dökülerek imha edilmeli, kullanılan, malzemeler dezenfekte edilmelidir
HASTALIĞINBELİRTİLERİ
Şap hastalığında kuluçka suresi 2-7 gün arasındadır. Hayvanlar virüsü̈ aldıktan 2-7 gün sonra belirtiler görülmeye başlar. Yüksek ateş, ağızda ve ayaklarda veziküller oluşur, veziküller patlayarak yaralara dönüşür. İştahsızlık, köpüklü̈ ve ip gibi uzayan salya, ağız şapırtısı, ayak ve memelerde veziküllerin patlaması sonucu yaralar oluşur, yaralar bakterilerle enfekte olarak iltihaplanır ve hastalığın suresini ve şiddetini artırır. Veziküller ağız, ayak ve memelerle beraber burun deliklerinde, konjüktivalarda ince derili bölgelerde görülür. Buzağılarda hastalık kalp kasında da şekillenirse ölümle sonuçlanır.
HASTALIĞIN BULAŞMASI
Hasta hayvanların salya sümük süt, dışkı ve idrarları, ölü hayvanların kadavraları, kesilmiş etler, virüs taşıyıcı hayvanların sağlıklı hayvanlarla teması, hayvan bakıcıları, hayvan nakillerinde kullanılan virüs bulaşık kamyonlar, hastalık çıkmış ahırlardan hayvan alımı ve satımı yapan şahıslar, aşılama veya tedavi için ahırlara girip çıkan şahısların elbise ve çizmeleriyle, ahırlara girip çıkan kuşlar diğer kümes hayvanları, kemirgen hayvanlar hastalığı ahırdan ahıra ve bölgeye bulaştırırlar.
Virüs dış ortamda haftalarca canlılığını korur, rüzgâr ve kuşlar sayesinde uygun ortamda 60 kilometre uzağa taşınabilir. Bu yüzden hastalık çok hızlı yayılabilmektedir. Direkt güneş ışınları karşısında kısa zamanda harap olur Isıya dayanıksız olup, 60- 65 o C de 30 dk.' da 85 o C de hemen ölür. Etken, nem, soğuk ve karanlığı sever.
HASTALIĞIN TEŞHİSİ:
Klinik olarak teşhis edilir. Virüsün tipini belirlemek için laboratuvara marazi madde gönderilir. HASTALIĞIN TEDAVİSİ
Şap hastalığında etkene yönelik tedavi yapılmaz. Fakat hastalığın yan etkilerinden dolayı ileri gelen tali enfeksiyonların tedavisi yapılabilir. Ağızdaki yaralar karbonatlı, sodalı su, veya sirkeyle yıkanır temizlenir. Ayaklar dezenfektanlarla temizlenir. Epitel dokunun yenilenmesi ve ağrıyı azalması bakımından ağızdan vitamin A' dan zengin maddeler verilir. Ateşli dönemlerde tali enfeksiyonlara karşı antibiyotikler kullanılır.
HASTALIKÇIKMADANÖNCE ALINMASI GEREKEN KORUYUCU TEDBİRLER
Ahır giriş ve çıkışlarına dezenfektan konularak hayvanların ayak dezenfeksiyonlarının sağlanması Ahırlara bakıcılardan başka yabancı şahıs ve ziyaretçilerin sokulmaması Dışarıdan yeni satın alınan hayvanların 21 gün süreyle karantinaya alınmaları hastalıksız olduğu tespit edilenlerin sü rüye dahil edilmeleri Sevk edilecek hayvanlara en az 21 Gün öncesinden mutlaka aşı yaptırılması gerekir.
Hayvanlarda aşı tatbik edilen yerlerinde ceviz büyüklüğünde şişlikler görülür. Bunlar 10-12 gün sonra kaybolurlar. Aşılanan hayvanlarda hafif ateş, iştahsızlık, süt veriminde azalma görülebilir. Bu durumlar kısa bir süre sonra normalleşir. Aşılamadan tesirli bir bağışıklık temininin sağlanabilmesi için mutlaka planlı bir aşılama yapılması şarttır. Bunun için ilk aşılama 2. ayını tamamlayanlara, ikinci aşılama ilk aşılamadan 1 ay sonra ve bundan sonraki aşılamalar 6 ayda bir yapılacaktır. Devam eden aşılamalarda yılda iki defa sonbahar ve ilkbahar da mutlaka aşı yaptırılmalıdır.
Şap virüsü ;
- Sığır derisi ve kıllarda 4 hafta,
- Sütte 9 gün,
- Ayakkabılarda 3 ay,
- Sıvı hayvan dışkısında 6 ay,
- Samanda 3 ay,
- Toprakta 4 hafta,
- Kuru otlarda ve danelerde 5 ay,
- İdrarda 40 gün,
- Sineklerde 70 gün,
- hastalık yapma gücünü korur
Ayla ALKAN