Arhavi’de darıların yetiştiriciliğinin yeniden başlaması, yerel mutfağa girmesi ve pazara kazandırılması için çaba gösteren Şifa Heybesi “Uluslararası Darılar Yılı 2023” kapsamında Türkiye’deki ilk ve tek etkinliği GOLA Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği ile birlikte 22 Ekim 2023’te saat 13.00’da Arhavi’deki bahçelerinde gerçekleştiriliyor.
Arhavi'de Şifa Heybesi'nin bahçesindeki "Kurumi" darıları hasat edilecek. Şifa Heybesi (Ceren Kazancı Oruç ve Soner Oruç) olarak 2020 yılından bu yana Arhavi'deki ev bahçelerinde canlandırdıkları ve çoğalttıkları "kurumi" (Setaria italica) darı tohumu çeşitlerini "Kurumi Hasat Şenliği" ile hasat edecekler.
Şifa Heybesi, GOLA Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği ile birlikte yürüttükleri Küresel Çevre Fonu (GEF) Küçük Destek Programı (SGP) Türkiye tarafından desteklenmeye uygun görülen " Lazların Tarımsal Mirası : Kurumi Darılarını Canlandırıyoruz " projesinin açılış etkinliği kapsamında "Uluslararası Darılar Yılı "nı Arhavi'deki bahçelerinde kutlayacaklar.
“Darıları Canlandırıyoruz: Kurumi Hasat Şenliği”ne ilgilenen tüm vatandaşların davet edildiği bildirildi.
Sürdürebilir Kalkınma Hedeflerinden küçük çiftçileri güçlendirmek, açlığı ortadan kaldırmak, iklim değişikliğine uyum sağlamak, biyoçeşitliliği teşvik etmek ve tarımsal gıda sistemlerini dönüştürmeye yönelik ortak çabalara vurgu yapan FAO uzun süredir ihmal edilen darı türlerini yeniden sofralarımızla buluşturmak için dünyada bir dizi farkındalık etkinliği düzenliyor.
Etnobotanik uzmanı Dr. Ceren Kazancı Oruç ve Soner Oruç’un 2019 yılında Artvin’de Lazların yoğun olarak yaşadığı köylerde yaptıkları etnobotanik araştırmalarda geçmişte darının günümüzde mısır ununun kullanıldığı pek çok yemek ve ekmekte kullanıldığı ancak 70 yıldır tarımının yapılmadığı ve yemeklerde kullanılmadığı belirlendi.
Lazların “kurumi” dediği darı türlerinin 70 yıldır ihmal edilerek ekilmemesi Lazlar’ın sofralarındaki sağlıklı besin çeşitliliğinde ve de Doğu Karadeniz ormanlarının biyoçeşitliliğinde kaydadeğer gerilemelere neden olmuştur.
Kurumi darılarının unutulması onunla ilişkili birçok bitkinin, onun hasadı için kullanılan aletlerin, onun yenilebilecek duruma getirilmesi sırasında uygulanan işlemlerin, ondan yapılan ekmeği, çorbayı, pilavı, sütlacı ve daha birçok yemeği ve bunların Lazca isimlerini de hafızaların gerisine atmıştır.
Darının günlük beslenmede yeniden yer alması özellikle gluten intoleransı yüksek olan Kafkas halklardan olan Lazlar’ın sağlığına olumlu katkılar sağlayacaktır.
Ayrıca, iklim değişikliğine ve hastalıklara dirençli ve dayanıklı tarım ürünlerinden olan darıların bölgede yaşanacak muhtemel iklim ve besin krizleri için güvence olarak bulunması çok önemlidir. Bunun dışında, dünyada tüketimi yaygınlaşan ve Türkiye’de rağbet gören glutensiz ürünlerden biri olmaya aday olan darıların ve bunlardan üretilecek katma değeri yüksek ürünlerin (geleneksel yemekler, un, kahvaltılık tahıl, kurabiye) küçük ölçekli üreticilere ek gelir güvencesi getirme potansiyeli yüksektir.
Darıların Doğu Karadeniz’deki itibarı yeniden kazandırılarak tarımdaki yerini alması hem bölge halkının sağlığına ve geçimine hem de biyoçeşitliliğe önemli katkılar sağlayacaktır.
Şifa Heybesi’nden Dr. Ceren Kazancı Oruç ve Soner Oruç 2022 yılından beri Arhavi’deki evlerinin bahçelerinde deneme ekimleri yaparak atalık darı tohumlarını çoğaltıyorlar.
Şifa Heybesi Kimdir?
Şifa Heybesi etnobotanik uzmanı ekolog Dr. Ceren Kazancı Oruç ve kuş uzmanı biyolog Soner Oruç’un doğada kendiliğinden biten bitkilere merakı, heyecanı ve şifa arayışıyla 2015 yılında doğmuştur. Artvin’in ve Kafkasya’nın yabanıl tıbbi aromatik bitki türlerini bitkisel yağ, sabun, krem ve güneş kremi gibi doğal kozmetik ürünlere dönüştürüp bölgenin bitkisel, biyolojik ve kültürel çeşitliliğinin tanıtılması, korunması ve geleneksel bitki bilgeliğinin devamlılığı için uygulamalı şifalı ürünler eğitimleri düzenliyorlar.
GOLA Derneği Kimdir?
Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği 2006 yılında İstanbul’da bir grup Laz tarafından kurulmuş 2021 yılında Rize-Fındıklı ofisine taşınmıştır. Uzun yıllardır Doğu Karadeniz yerel kültürlerinin izinden sanat ve ekoloji başlıklarıyla derlemeler yapan ve Lazcanın kadim felsefesinin izinde onunla birlik içinde olan GOLA, evrensel ve kültürel mirasa, insan yaşamına ve yerel kültürlere duyarlılık temelinde yaklaşarak Doğu Karadeniz’de yaşayan yerleşik halkları tanımak ve tanıtmak, kültürel birikimlerini kayda geçirmek ve gelecek nesillere taşımak için çalışmalar yürütmektedir.
Afiş tasarım :
Yunus Ak
Özüm Ak
Resim çizim - illüstratör :
Hasan Fehmi Kazancı
Haber: Hikmet BAŞAR