31 Mart-1 Nisan tarihlerinde Trabzon’da düzenlenen Dokuz8 Haber’in Trabzon’da düzenlendiği Yerel medya ve yurttaş haberciler için Seçim Güvenliği ve Seçim Haberciliği eğitiminde ilk gün dokuz8HABER Genel Yayın Koordinatörü Mustafa Kara “Seçim Haberciliğine Hak Odaklı Yaklaşım” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi.
Seçim döneminde nasıl habercilik yapılacağını aktaran Kara, “Seçimler ve tercihlerde objektiflik pek mümkün değildir, ancak haberin üretim yazım ve kurgu aşamalarında objektiflik kriterleri aranabilir. Meslek etiği, hak odaklı yaklaşım ve evrensel değerler gözetilir. Doğrulama haberin olmazsa olmaz ilkesidir. Tek kaynakla yetinmemek olayın farklı boyutlarını görmeyi sağlar. Karşı görüş almak haberde geçen tarafların fikrine başvurma farklı bakış açısı kazandırır. Tarafsız olmak gerekir. Hüküm vermemek, yargılamamak, suçlamamak, sıfat yakıştırmamak lazım” dedi.
Sunumuna hak odaklı habercilikle ilgili açıklamalarla devam eden Kara, “Hak ihlallerini takip eden, haberleştiren, gündeme getiren, ötekilerin haber yapmak için bir ihlalin faili ya da mağduru olmalarını beklemeyen, olaylara çok katmanlı bakabilen, sadece ihlaller haberciliği ile yetinmeyen, herhangi bir konuda haber yaparken de hakları gözeten, hak ihlaline yol açmayan kişi. Haberlerde; çocuklar, kadınlar, LGBTİ+, bireyler, etkin azınlıklar, kültürel topluluklar, inanç grupları, işçiler… eksik oluyor. Gazeteci; insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur. Milliyet, ırk etnisite cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim, dil, din, mezhep, inanç, inançsızlık, sınıf, dünya görüşü ayrımcılığı yapmadan tüm ulusla, halklar ve bireylerin haklarını tanır, saygı gösterir. İnsanlar, uluslar ve topluluklar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Halkın haber alma hakkıyla doğrudan bağlantılı olmayan hiçbir amaç için izin verilmedikçe kimsenin özel yaşamın gizliliğini ihlal etmez. Gazeteci, mağdurun, güçsüzün, yoksulun, ötekileştirilmenin ve sesini duyuramayanların sesi olmakla yükümlüdür. Karşıtlık kurmaz, ötekilerle empati kurar. Dezavantajlı gruplar lehine pozitif ayrımcılık yapar. Hakim medyanın görmediğini görür, haberleştirir. Eleştirel olduğu kadar çözüm odaklıdır, çatışmacı bir dil kurmaz. Haber kaynakları ile mesafesini korur, resmi otorite ile sınırlı kalmaz. İhlallerin politik bağlamını gözden kaçırmaz” ifadelerini kullandı.
Hak odaklı habercilik, hak sahibini koruduğun, görev sahibini denetleyip desteklediğini dile getiren Kara, “Hak odaklı habercilik, hak kayıplarının yanı sırsa, hak kazanımlarına da odaklanır. Takipçisi olur, farklı kesimlerin sesinin ve taleplerinin görev sahipleri tarafından tanınması için köprü kurmaya çalışır” dedi.
Seçim sürecinde habercilikle ilgili açıklamalarda bulunarak sunumuna deva eden Kara, “Gazetecilik habercilik ile ‘siyasal iletişim PR, reklamcılık’ farklı alanlardır. Etik ilkeleri, yaklaşımı tamamen farklıdır. Gazeteci kampanya mı yürütecek seçim haberciliği mi yapacak karar vermelidir. Seçim haberciliği, demokratik seçimlerin geliştirilmesine katkı sunma işlevi de taşır; tüm yurttaşların seçme ve seçilme hakkından eşit fırsatlarla yararlanabilmesi için kamu yararına bir faaliyettir ve bütün seçim dönemini kapsar: Seçimlere ait yasal çerçeve ve seçim idaresi, seçmen listeleri seçmen kaydı, parti ve adayların kayıt işlemleri, seçim kampanyası süreci, eşitlik, seçim süreçleri ve sandığa erişim ve katılım, dezavantajlı grupların seçme ve seçilme hakkını kullanımı, oy verme, sayın ve listeleme ile ilgili itirazlar, seçim günü usul kurallarına uygunluk, oy verme, sayım ve listeleme ile ilgili şikayet ve itirazlar, sonuçların açıklanması ve seçim sonrası ortamı” ifadelerini kullandı.
Kaya, sunumunda seçim sürecinde habercilik yaparken nelere bakılacağını şu şekilde sıraladı:
*Aday belirleme süreçleri, adayların özellikleri… Ayrımcılık var mı?
*Aday ekonomisi; Aday olabilmek için istenen paralar, kampanya maliyetleri, yurttaşlar bakımından karşılanabilir mi?
*Kadınların eşit temsilini sağlamak için önlemler alınıyor mu?
*Engelliler, etnik ve gruplar, LGBT+lar gibi az temsili edilen toplulukların adayları görünür olabiliyor mu?
*İfade, propaganda, örgütlenme, toplantı ve gösteri düzenleme hakları ayrımsız biçimde sağlanıyor mu?
*Siyasi parti ya da adayların seçim kampanya harcamaları şeffaf mı?
*Kamu kaynak ve yetkilileri bir parti-aday lehine kullanılıyor mu?
*Baskı, şiddet, tehdit, sindirme gibi vakalar var mı?
*Kolluk kuvvetleri tarafsız, ölçülü ve yasalara uygun biçimde davranıyorlar mı?
*Engelliler oy verme haklarını kullanabiliyor mu?
İğneyi Kendimize! Medya!
Seçim sürecine giderken medyanın durumuna da bakılması gerektiğini ifade eden Kaya “Kamu kaynaklarını kullanan resmi yayın organları iktidardan ‘bağımsız’ olarak ‘özgürce’ faaliyet gösterebiliyor mu? Özel medya ‘seçim ve propaganda süreci’ ile ilgili tarafsız ve objektif haber veriyor mu? Yorumlar değerli mi? Partiler ve adayların ‘sahip’ olduğu medya kuruluşları, medyanın dengesini nasıl etkiliyor? Medyanın ‘mülkiyet’ tabusu! Kamu kurumları ve yargı eliyle medya kuruluşlar üzerinde baskı kuruluyor mu? RTÜK cezaları, soruşturmalar, vergi denetimleri… Dezavantajlı topluluklara yönelik nefret söylemi içeren haberler yapılıyor mu? Karalama ve itibar suikastları yapılıyor mu diye bakılması gerekiyor” dedi.
Kaya seçim sürecinde ve seçim günü seçim takibi haberciliği yaparken dikkat edilmesi gereken konuları şu şekilde sıraladı:
“Manipülasyona dikkat
Manipülasyona yanıltarak yönlendirmeye asla başvurulmamalı, aday belirleme süresinden başlayarak ‘anketlere bakma’ eğilimi var. Veri okumayı bilmek ve doğru biçimde aktarmak hem partilerin hem de seçmenlerin karar süreçlerini etkileyebileceğiz için kritik önemde!
Doğrulama
Propaganda sürecinde taklit, sahte içeriklere dikkat! Sandık ihlali haberleri doğrulanmalı, manipülasyonlara kanmamalı, doğrulama araç ve yöntemlerine hakim olmalı; seçim sürecine özel bilgilenme şart! Sağlıklı sandık sonuç verisi zaman ister, kesin ifadeler aceleye gelmemeli. Taklit hesaplar, zombi içerikler, troller konusunda uyanık olmalı.
Mevzuata hakim olma
Seçim sürecinde adaylıktan oy sayımına, sandık kurullarından milletvekili hesaplama yöntemlerine mevzuat doğru öğrenilmeli. Yüksek Seçim Kurulu kuralları, yereldeki yansımaları doğru takip etmeli”
